10 Ocak hangi önemli gün Tarihte Bugün…. Pek çok anlamı ve hatırlatıcı olayları barındıran bir gündür. Bu tarih, farklı zaman dilimlerinde gerçekleşen çeşitli olaylarla adeta bir anılar galerisi gibidir. Gelin, 10 Ocak’ın tarih boyunca neleri simgelediğine ve hangi önemli olayları barındırdığına birlikte göz atalım.
10 Ocak: Tarihsel Olaylar ve Anlamları
10 Ocak, geçmişte yaşanan pek çok önemli olaya sahne olmuştur. Bu tarih, derin izler bırakan ve dünya tarihine yön veren pek çok hatırayı barındırır. Özellikle de Türkiye tarihinde önemli olayların yaşandığı bir gündür.
Bu özel günde yaşanan olaylardan bazıları şunlardır:
İnsan Hakları Evrensel Bildirisi’nin Kabul Edilişi (1948): 10 Aralık 1948’de kabul edilen İnsan Hakları Evrensel Bildirisi, insanlık için önemli bir dönüm noktasıdır. Bu belge, insan haklarının evrensel olduğunu vurgulayarak dünya çapında kabul görmüştür.
Zeki Müren’in Doğumu (1931): Türk sanat müziği’nin unutulmaz isimlerinden biri olan Zeki Müren’in doğum günü olan 10 Ocak, Türkiye’de sanat ve müzik dünyasında anlam taşır.
Osmanlı İmparatorluğu’nda İlk Banka Kuruluşu (1847): Osmanlı İmparatorluğu’nda ilk banka olan “Bank-ı Osmani”nin kuruluşu da 10 Ocak tarihine denk gelir. Bu, finansal alanlarda önemli bir adımdır.
Tarih boyunca 10 Ocak, çeşitli olaylarla anlam kazanmış ve insanlık için önemli dönemeçlere tanıklık etmiştir. İnsan haklarından sanata, finanstan kültüre kadar pek çok alanda bu tarih, hatırlanması gereken önemli anlamlarla doludur. Bu günün geçmişteki ve bugünkü etkilerini hatırlamak, tarihimizi ve geçmişteki izleri anlamak adına büyük bir önem taşımaktadır.
10 Ocak, Miladi takvime göre yılın 10. günüdür. Yıl sonuna kadar kalan 355 gün vardır (artık yıllarda 356).
10 Ocak Olaylar
1810 – Napolyon ile Josephine’in evlilikleri sona erdi.
1861 – Amerikan İç Savaşı: Florida, Birleşik Devletler’den ayrıldı.
1863 – Dünyanın ilk metrosu olan Londra metrosunun Metropolitan adı verilen ilk hattı açıldı.
1900 – Dünya Şampiyonu Pehlivan Kara Ahmet, Paris’te “Şampiyonlar Şampiyonu” unvanını aldı.
1919 – Medine müdafaası sona erdi. Medine’deki Osmanlı Garnizonu silah bırakan son muharip kuvvet oldu. I. Dünya Savaşı fiilen sona erdi.
1919 – Britanyalılar, Bağdat’ı işgal etti.
1920 – Ankara’da, Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti Heyet-i Temsiliyesi’nin yayın organı olarak, “Hâkimiyet-i Milliye” gazetesinin yayımlanmaya başlaması.
1920 – Milletler Cemiyeti kuruldu. ABD, Cemiyete katılmadı.
1921 – I. İnönü Muharebesi; Albay İsmet Bey komutasındaki Türk Ordusu, Yunan Ordusu ile İnönü’de karşı karşıya geldi. Yunan Ordusu yenildi. Zaferin ardından, Albay İsmet Bey, 1 Mart 1921’de generalliğe terfi ettirildi; TBMM Hükûmetinin uluslararası itibarı da hızla yükseldi.
1926 – Heyet-i Fesadiye davası sonuçlandı. Aslında üç ayrı dava söz konusuydu. Çerkes Ethem’in Kuvâ-yi Seyyâresi’nin Bolşevik Taburu Komutanı İsmail Hakkı Bey; boşandığı eşini öldürten Miralay Osman; Kürt isyanıyla birlikte Ankara muhitinde bir isyan hareketine giriştiği gerekçesiyle Kırşehir Milletvekili Rıza Bey, idama mahkûm oldu.
1927 – Alman sinema yönetmeni Fritz Lang’ın Metropolis adlı filmi gösterime girdi.
1929 – Tenten’in maceraları adlı karikatür kitabı ilk kez yayımlandı. İleride 40 ayrı dilde yayımlanıyor olacak.
1933 – İspanya’da ayaklanmalar yaygınlaştı; sıkıyönetim ilan edildi.
1940 – Pierre Louÿs’in Afrodit adlı kitabıyla ilgili davaya başlandı. Kitap müstehcenlikle suçlanıyordu.
1944 – Nuri Demirağ’ın fabrikasında üretilen Türk yolcu uçağının ilk uçuş denemesi, Yeşilköy’de yapıldı.
1945 – Anayasa dilinde yeni Türkçe kelimelerin kullanılması kabul edildi.
1945 – Teşrinevvel, Teşrinisani, Kânunuevvel ve Kânunusani aylarının adları, Ekim, Kasım, Aralık ve Ocak olarak değiştirildi.
1946 – Ankara Gazeteciler Cemiyeti kuruldu.
1946 – Birleşmiş Milletler’in ilk genel kurulu Londra’da toplandı. Bu kurulda 51 ülke temsil edildi.
1947 – Demokrat Parti 1. Kongresi’nde, “Hürriyet Misakı” kabul edildi. Raporda Anayasa’ya aykırı yasaların kaldırılması, Anayasa’nın tam olarak uygulanması, yeni seçim yasası hazırlanması ve Cumhurbaşkanlığı ile parti genel başkanlığının birbirinden ayrılması isteniyordu.
1951 – Hasankale-Horasan demiryolu ulaşıma açıldı.
1957 – Harold Macmillan, Anthony Eden’in istifasının ardından Birleşik Krallık Başbakanı oldu.
1961 – Basın çalışanlarıyla ilgili 212 sayılı kanun yürürlüğe girdi. Bu yasayı protesto eden gazete sahipleri 3 gün süreyle gazete çıkarmama kararı aldılar.
1961 – Çalışan Gazeteciler Bayramı kutlanmaya başladı.
1964 – Beatles grubunun, Amerika Birleşik Devletleri’ndeki ilk albümleri satışa sunuldu.
1967 – Cumhuriyetçi Edward W. Brooke, Amerika Birleşik Devletleri Senatosu’nun ilk siyahi üyesi olarak görevine başladı.
1968 – Ankara’da Dördüncü Sanayi Kongresi toplandı. Kongre’de “yabancı sermaye” konusu tartışıldı.
1969 – Singer’in Kartal Cevizli’deki Dikiş Makineleri Fabrikası, burada çalışmakta olan 450 işçi tarafından işgal edildi.
1972 – 15 idam kararını bozan Askerî Yargıtay İkinci Dairesi, Deniz Gezmiş, Yusuf Aslan ve Hüseyin İnan hakkındaki idam kararlarını onayladı.
1978 – Sovyetler, Soyuz kapsülü içinde iki kozmonotu, Salyut VI laboratuvarıyla buluşmak üzere uzaya yolladı.
1979 – İran Şahı Rıza Pehlevi, ülkesini terk ederek ailesiyle Mısır’ın Assuan kentine gitti.
1982 – Birleşik Krallık’de tarihin en düşük sıcaklığı: -27.2 °C. Bundan önce aynı sıcaklığa 11 Şubat 1895’te ulaşılmıştı.
1983 – Türk Hava Yolları’nın Afyon uçağı Ankara’da düştü: 47 yolcu öldü.
1984 – Alparslan Türkeş’in tahliye istemi 21. kez reddedildi.
1984 – Amerika Birleşik Devletleri ve Vatikan arasında 100 yılı aşkın bir aradan sonra diplomatik ilişkiler yeniden başladı.
1985 – TRT “anı, devrim, özgürlük” gibi bazı kelimelerin kullanımına yasak getirdi.
1989 – Küba askerleri, Angola’dan çekilmeye başladı.
1990 – Basın alanında faaliyet gösteren “Time” ve sinema alanında faaliyet gösteren “Warner” şirketleri birleşerek Time Warner adını aldı.
1991 – Amerika Birleşik Devletleri, Irak’a hava akınları ve füze saldırısı başlattı.
1992 – “32. Gün” programı, Türkiye Radyo ve Televizyon Kurumu Yönetim Kurulu tarafından yayından kaldırıldı. Yapımcı Mehmet Ali Birand’la anlaşma feshedildi.
1995 – TBMM televizyonu kuruldu ve oturumlar canlı olarak TRT-3’ten yayımlanmaya başladı.
1996 – Avrasya feribotu, 4 silahlı kişi tarafından Trabzon Limanı’nda kaçırıldı.
1998 – Anayasa Mahkemesi, Refah Partisi’nin kapatılmasına karar verdi.
1999 – Susurluk davası kapsamında da aranan Haluk Kırcı yakalandı. Haluk Kırcı Ankara Bahçelievler’de 7 TİP üyesi gencin öldürülmesiyle ilgili davada, 7 kez idam cezası almıştı.
2001 – Wikipedia, Nupedia’nın bir parçası olarak hayata atıldı. Beş gün sonra farklı bir site oldu.
2001 – Türksat 2A fırlatıldı.
2002 – İstanbul Milletvekili Rıdvan Budak hakkında, DSP Merkez Disiplin Kurulu tarafından partiden kesin ihraç kararı verildi.
2002 – Merkez Bankası eski Başkanı Gazi Erçel hakkında, dalgalı kura geçilmeden önce bazı kurumlara toplam 5 milyar 188 milyon 900 bin ABD doları satarak, ‘görevini kötüye kullandığı’ gerekçesiyle dava açıldı.
2003 – Maxis tarafından SimCity’in 4. oyunu yapıldı.
2006 – İran’ın nükleer programı uluslararası krize yol açtı. Tahran atom bombası sahibi olmak istediği iddialarını reddederken, nükleer programının sivil olduğunu ve programını geliştirmeye devam edeceğini açıkladı. 25 Ocak’ta Fransa, Birleşik Krallık ve Almanya ile ABD, İran’a ekonomik ve ticari yaptırımları kabul ettirmeye çalıştı, ama tasarı başlangıç aşamasında Rusya tarafından reddedildi.
2008 – Çin’in merkezi kısımlarının büyük bölümünü ve güneyini etkileyen kar fırtınası başladı.
2012 – Ankara 12. Ağır Ceza Mahkemesi, 12 Eylül askerî darbesine ilişkin dönemin Genelkurmay Başkanı, 7. Cumhurbaşkanı Kenan Evren ile emekli Orgeneral Tahsin Şahinkaya’nın “şüpheli” olarak yer aldığı iddianameyi kabul etti. İddianamede, Evren ve Şahinkaya için ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası istendi.
2012 – Emekli Orgeneral Hurşit Tolon, tutuksuz yargılandığı İkinci Ergenekon davası kapsamında tutuklandı.
10 Ocak Doğumlar
626 – Hüseyin, Muhammed Peygamber’in torunu (ö. 680)
1209 – Möngke, Moğol Hükümdarı (ö. 1259)
1729 – Lazzaro Spallanzani, İtalyan biyolog ve Katolik rahip (ö. 1799)
1769 – Michel Ney, Fransız mareşal ve askeri komutan (ö. 1815)
1797 – Annette von Droste-Hülshoff, Alman yazar (ö. 1848)
1809 – Meriwether Lewis Clark Sr., Amerikalı mimar, inşaat mühendisi ve politikacı (ö. 1881)
1850 – Richard Brewer, Amerikalı kovboy ve kanun kaçağı (ö. 1878)
1859 – Nahum Sokolow, Siyonist lider, yazar, çevirmen ve gazeteci (ö. 1936)
1874 – Albert Mathiez, Fransız tarihçi (ö. 1932)
1880 – Manuel Azaña, İspanyol siyaset ve devlet adamı (ö. 1940)
1881 – Boris Konstantinovich Zaytsev, Rus yazar (ö. 1972)
1883 – Aleksey Nikolayeviç Tolstoy, Rus yazar (ö. 1945)
1883 – Francis X. Bushman, Amerikalı sinema oyuncusu, yönetmen ve senarist (ö. 1966)
1883 – Alfred Saalwächter, Alman U-Boot komutanı (ö. 1945)
1887 – José Américo de Almeida, Brezilyalı yazar (ö. 1980)
1888 – Prenses Kadriye, Mısır Hıdivi Hüseyin Kamil Paşa’nın kızı (ö. 1955)
1903 – Barbara Hepworth, İngiliz heykeltıraş ve sanatçı (ö. 1975)
1905 – Akil Öztuna, Türk oyuncu (ö. 1985)
1910 – Galina Ulanova, Rus balerin (ö. 1998)
1913 – Mehmet Şehu, 1954 yılından 1981 yılına kadar Arnavutluk’ta Başbakanlık yapan Arnavut komünist (ö. 1981)
1916 – Sune Bergström, İsveçli biyokimyacı ve Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülü sahibi (d. 2004)
1918 – Arthur Chung, Guyanalı siyasetçi (ö. 2008)
1924 – Eduardo Chillida, İspanyol-Bask heykeltıraş ve ressam (ö. 2002)
1924 – Eduard Admetlla i Lázaro, İspanyol fotoğrafçı (ö. 2019)
1929 – Ray Kuzeyev, Sovyet Rus/Başkurt bilim insanı, tarihçi bilimleri doktoru
1930 – Orhan Aksoy, Türk yönetmen, senarist ve yapımcı (ö. 2008)
1931 – Will McBride, Amerikalı fotoğrafçı, ressam, yazar ve muhabir (ö. 2015)
1934 – Leonid Kravçuk, Ukraynalı politikacı (ö. 2022)
1936 – Robert Woodrow Wilson, Amerikalı fizikçi, astronom ve Nobel Fizik Ödülü sahibi